Współuzależnienie jest terminem, które określa utrwaloną formę funkcjonowania w długotrwałej, trudnej i niszczącej sytuacji najczęściej związanej z patologicznymi zachowaniami uzależnionego partnera (najczęściej od alkoholu), ale występuje również w relacjach między członkami rodziny, przyjaciółmi czy współpracownikami. Osoba współuzależniona pozwala na to, aby zachowanie innej osoby oddziaływało na nią negatywnie i obsesyjnie stara się kontrolować zachowanie oddziałującej na nią w ten sposób jednostki.
Jak podkreślają badacze tego zjawiska przyczyny są bardzo złożone, a mechanizmy wzajemnie powiązane..
Osoby współuzależnione charakteryzuje szereg cech, do których między innymi należą:
- zaburzone poczucie własnej wartości,
- brak ekspresji emocji i okresowa utrata kontroli w formie „wybuchów” złości, żalu, gniewu,
- nadmierna czujność i stan „pogotowia” emocjonalnego,
- poczucie odmienności,
- krytyczna samoocena i zbyt poważne traktowanie siebie samego,
- trudności w rozumieniu tego, co jest normalne a co nie,
- branie odpowiedzialności za wszystko i za wszystkich,
- nadmierne poczucie lojalności.
Dzieci, które dorastają w rodzinie dysfunkcyjnej wykształcają cechy ułatwiające egzystowanie w takiej rodzinie, lecz utrudniające życie poza nią. Często takie dzieci przyjmują na siebie swego rodzaju role:
bohater – nadmiernie odpowiedzialny (najczęściej najstarsze dziecko przyjmuje tę rolę); kozioł ofiarny – sprawia problemy wychowawcze jako dziecko, „czarna owca” (zwykle młodsze od „bohatera rodzinnego” dziecko), dziecko we mgle – samotne, ucieka w świat marzeń, iluzji; ma trudności w kontaktach społecznych oraz maskotka – dusza towarzystwa, rozładowuje napięcia nagromadzone w domu, co uważa za swoją powinność; nieustannie dopasowuje się do potrzeb innych (zwykle najmłodsze dziecko w rodzinie).
Funkcjonowanie w rodzinie, gdzie jest osoba uzależniona skutkuje negatywnym wpływem na zdrowie fizyczne zarówno partnerów osób uzależnionych, jak i ich dzieci. Osoby te często borykają się z depresją, zaburzeniami lękowymi, zaburzeniami stresowymi i zaburzeniami jedzenia.
Należy jednakże pamiętać, że nie każda osoba funkcjonująca w rodzinie z problemem uzależnienia będzie współuzależniona.
